‘ડીપ્રેશન’ દૂર કરવા માટે માત્ર દવાઓ ઉપર આધારિત ના રહેતા પોતાની જાતને મદદ કરવા માટે કેટલીક જરૂરી બાબતો પણ અપનાવવી પડશે…

‘ડીપ્રેશન’ દૂર કરવા માટે માત્ર દવાઓ ઉપર આધારિત ના રહેતા પોતાની જાતને મદદ કરવા માટે કેટલીક જરૂરી બાબતો પણ અપનાવવી પડશે…

‘હા, હું ડીપ્રેશનથી પીડાઉં છું, મારે મદદની જરૂર છે’ સરળતાથી બોલી કે સ્વીકારી ના શકાય તેવું આ વિધાન છે.અંદરો અંદર રીબાવવા અને બધું જ સુખ હોવા પછી પણ તેનો સાચો આનંદ ના માણી શકવા છતાં વ્યક્તિઓ પોતાના મનની આ નકારાત્મક અવસ્થા સ્વીકારવા આનાકાની કરતાં હોય છે! ‘મને ડીપ્રેશન હોઈ જ ના શકે, મને કોઈ ચિંતા જ નથી’ એવો નન્નો આ વ્યક્તિઓ આસાનીથી ભરી દેતી હોય છે કારણ કે જો તે પોતે પોતાના મનની આ નકારાત્મક અવસ્થા સ્વીકારે તો પોતાની જાતને અન્યની સામે નબળી જાહેર કરે છે અને કઈ વ્યક્તિનો અહમ આ બાબત સ્વીકારી શકે?! માની લો કે કોઈ સ્વીકારી પણ લે કે મને ‘ડીપ્રેશન’ અથવા હતાશા અનુભવાય છે તો તેના જીવનસાથી કે કુટુંબના અન્ય સભ્યોને લાગી આવે ‘અમે છીએ, બધું જ છે પછી આવા વિચારો કરવાના જ ના હોય ને?!’ પછી શરુ થઇ જાય એના ‘ડીપ્રેશન’નું એનાલીસીસ અને ઢગલો સલાહો, સરવાળે વ્યક્તિ અને એના લગતા-વળગતા બધા માટે પરિસ્થિતિ વધુ વિકટ અને અસહ્ય બને.

‘ડીપ્રેશન’ની આવી અસ્વીકૃતિ વચ્ચે આ મનોરોગ સાથે સંકળાયેલી વાસ્તવિકતાઓ ગંભીર છે. ‘ડીપ્રેશન’ અંદરો અંદર રીબાવતી એક બીમારી છે. વિશ્વ આરોગ્ય સંસ્થાના અનુમાન મુજબ આવનારા દસકામાં માનવજાતને રીબાવનારી બીમારીઓમાં ‘ડીપ્રેશન’ પ્રથમ ક્રમે હશે. આ સંસ્થાના સર્વેક્ષણ મુજબ આજે વિશ્વમાં પાંત્રીસ કરોડ લોકો ‘ડીપ્રેશન’થી પીડાય છે પરંતુ આ આંકડા હિમશીલાની ટોચ જેવા છે, અર્થાત જેમ હિમશીલા બહાર દેખાય તેના કરતાં અંદર સાત ગણી મોટી હોય તેમ ડિપ્રેશનથી પીડાનારા લોકોની સંખ્યા આ આંકડાઓથી અનેકગણી મોટી છે. શરુવાતમાં આપણે વાત કરી એ મુજબની અસ્વીકૃતિ આ પાછળનું મોટું કારણ છે.

એક સમયે જીવનની વિટંબણાઓ અને સમસ્યાઓ સાથે સાંકળવામાં આવતા ‘ડીપ્રેશન’ને આજે તબીબી વિજ્ઞાન મગજના કેમિકલ સાથે સાંકળે છે. મગજમાં ન્યુરો-ટ્રાન્સમીટરસ્(ચેતાઓ વચ્ચે સંવેદનાઓના વહન માટે જરૂરી એવાં રસાયણો) તરીકે કામ કરતાં ‘સીરોટોનીન’, ‘નોર-એપીનેફ્રીન’, ‘ડોપામીન’ વગેરે જેવા ઘણા રસાયણો વચ્ચેનું સંતુલન ખોરવાતા થતી જૈવિક બીમારીને તબીબી વિજ્ઞાન આજે ‘ડીપ્રેશન’ તરીકે ઓળખે છે. એક જમાનામાં ફોન એટલે દોરડાવાળું મોટું કાળું ડબલું પરંતુ આજે ફોન એટલે હથેળીમાં સમાઈ જાય એટલું ટચૂકડું વગર વાયરનું યંત્ર, બસ એ જ રીતે એક સમયે મનની નબળાઈ ગણાતું ‘ડીપ્રેશન’, આજે રસાયણોના કુદરતી અસંતુલનને કારણે થતી જૈવિક બીમારી ! જેમ ડાયાબીટીશ એટલે ઇન્સ્યુલીનનું અસંતુલન, હાયપો કે હાઇપર થાયરોઈડ એટલે થાયરોક્ષીનનું અસંતુલન, તેમ ડીપ્રેશન એટલે ન્યુરો-ટ્રાન્સમીટરસ્ નું અસંતુલન. તમારી બુદ્ધી આ વાત સ્વીકારી શકે અને તેને સાચા અર્થમાં સમજી શકે તો તમે ‘ડીપ્રેશન’ને એક બીમારી તરીકે સ્વીકારી શકો, એક એવી જૈવિક બીમારી કે જેની પાછળ વ્યક્તિ પોતે નહી પણ તેના મગજના રસાયણો જવાબદાર છે. તમારી આ સ્વીકૃતિ ‘ડીપ્રેશન’ને દૂર કરવામાં મહત્વનો ભાગ ભજવે છે. અલબત્ત જેમ બેઠાડું જીવન જીવનારને ડાયાબીટીશ થવાની શક્યતા વધારે રહે છે તેમ ‘ડીપ્રેશન’ સાથે જીવનશૈલી, વારસાગત પરિબળો, વ્યક્તિત્વ, વિચારસરણી એમ ઘણું બધું સંકળાયેલું રહે છે. સરવાળે દવાઓની સાથે બીજું ઘણું તમને મદદરૂપ નીવડી શકે છે, જેમ ડાયાબીટીશની દવાઓ સાથે આહારનું નિયમન, કસરત વગેરે.

‘ડીપ્રેશન’ના દરેક દર્દીને પોતાની બીમારી સ્વીકાર્યા અને સારવાર શરુ કર્યા બાદ દવાઓ બંધ કરવાની તાલાવેલી રાત-દિવસ રહેતી હોય છે. સહેજ સારું લાગ્યું નથી કે દવાઓ ઓછી કે બંધ કરી નથી. કેટલાક જાતે જ નક્કી કરી નાખે અને બીજા કેટલાક ડોક્ટરને દવાઓ ઘટાડવા કે બંધ કરવા દબાણ કરતાં રહે. પરિણામ એ આવે કે મૂળમાંથી ઠેકાણે ના પડેલો રોગ પાછો ઉથલો મારે અને દર્દી-સગાઓના મનમાં અનેક નકારાત્મક માન્યતાઓ મુકતો જાય. જેમ કે, દવાઓ લઈશ ત્યાં સુધી જ સારું રહેશે, દવાઓનું વ્યસન થઇ ગયું છે, આ તો જીવનભરનું લફરું ઘુસી ગયું, ડોક્ટર તો ક્યારે’ય બંધ કરવાનું નહી કહે, આડઅસરો થશે તો ઉલમાંથી ચૂલમાં પડીશ વગેરે.

‘ડીપ્રેશન’ની સારવારમાં યોગ્ય પ્રમાણમાં અને યોગ્ય સમય માટે દવાઓ ખુબ મહત્વની છે. પરંતુ સાથે સાથે એ પણ જરૂરી છે કે તમે તમારી જાતને આ અવસ્થામાંથી બહાર લાવવા મદદ કરો. કમનસીબે મોટાભાગના જાતને મદદ કરવાને બદલે ડોક્ટરને દવાઓ ઓછી કરવા દબાણ કરતાં હોય છે. સાચો અભિગમ એ છે કે ડોક્ટરને એનું કામ કરવા દો, દવાઓ ગોઠવવી એ એનું કામ છે તેમાં માથું મારીને તમારી સારવારમા અડચણ ના નાખો, એ સરવાળે તમારા માટે નુકશાનકારક છે. એના બદલે ડોક્ટર પાસેથી એ જાણવાની કોશિશ કરો કે તમે તમારી જાતને કેવી રીતે મદદ કરી શકો. તમારો આ અભિગમ તમને ઝડપથી સાજા કરશે અને ભવિષ્યમાં ઉથલાની સંભાવનાઓથી બચાવશે.

ડીપ્રેશન’માં વ્યક્તિ પોતાની જાતને મદદરૂપ થઇ શકે તે માટેની વાતો આમ જોવા જશો તો ખુબ સરળ અને નાની લાગશે પરંતુ તેને પકડી રાખીને પોતાના મનની નકારાત્મક અવસ્થા સામે લડવું એ પ્રયત્ન અને સાતત્ય માંગી લે તેમ છે. માત્ર આ બાબતો એક જ બેઠકે વાંચી જવાથી પોતાની જાતને મદદ નહી થાય પરંતુ દરેક બાબત શાંતિથી વાંચો, જે તે મુદ્દા વિશે વિચારો, તમારા કિસ્સામાં એ મુદ્દો કેટલો અગત્યનો છે તે મૂલવો અને તેને અનુરૂપ તમારે તમારામાં જે ફેરફારો લાવવા પડે તે માટે માનસીક રીતે તૈયાર થાવ. તમે રાતોરાત આ પરિવર્તનો નહી લાવી શકો પરંતુ ધીરજપૂર્વકનો સાતત્યપૂર્ણ અભિગમ ચોક્કસ પરિણામો આપશે જ.

‘ડીપ્રેશન’ તમારા મનની નકારાત્મક અવસ્થા છે જે તમારી માનસિક શક્તિઓ, ઈચ્છાઓ અને મનોબળને નબળું પાડી દે છે . આ સંજોગોમાં તમને સારું લાગે તે માટે જરૂરી એવી બાબતોમાં મન પરોવવું પણ તમારા માટે અઘરું બની જતું હોય છે. સમજી શકાય એવું છે કે ‘ડીપ્રેશન’ સામે લડત આપવી એ સહેલી નથી પરંતુ સાથે સાથે એ પણ યાદ રાખવું કે આ લડત આપવી અશક્ય પણ નથી. માત્ર મન મક્કમ કરવાથી તે જતું નથી રહેવાનું પણ થોડું મનોબળ એકઠું કરીને તેની સામે પડવાથી તમે તમરી જાતને મદદ ચોક્કસ કરી શકો છો. તમને સારું લાગે તેવી પરિસ્થિતિ સર્જાતા થોડો સમય લાગે પરંતુ એ માટે તમારે રોજ-બરોજ પ્રયત્નશીલ રહેવું પડશે અને નાની નાની હકારત્માક્તાઓ ધ્યાનમાં રાખવી પડશે.

યાદ રાખો જ્યારે તમે હતાશા અનુભવતા હોવ અને તમે દ્રઢતાપૂર્વક એ હતાશાનો સામનો કરવા માનસિક રીતે તૈયાર થાવ ત્યારે ‘ડીપ્રેશન’ સામેનો તમારો જંગ જીતવાના પાયા નંખાઈ જાય છે ! તમારી આ માનસિક તૈયારી તમને ઝડપથી સાજા થવામાં મદદરૂપ થાય છે અને દવાઓ ઉપરનું તમારું અવલંબન ઘટાડે છે.

નાના પ્રયત્નોથી તમારી જાતને મદદ કરવાનું ચાલુ કરવાનું છે અને ધીમે ધીમે મક્કમતાપુર્વક આગળ વધતા જવાનું છે. તમારી જાતને મદદ કરવાના તમારા નાના નાના પ્રયત્નો સરવાળે તમને જલદી સાજા થવામાં મોટી સફળતા અપાવશે. ભલે ધીમે ધીમે આગળ વધો પણ રોજે રોજ તેની પાછળ લાગેલા રહો.

તમારી જાતને મદદ કરવા માટે સૌથી જરૂરી અને પહેલી બાબત એ છે કે તમે ‘ડીપ્રેશન’ને મનની નબળાઈ તરીકે નહી પરંતુ એક બીમારી તરીકે સ્વીકારો. મોટાભાગની વ્યક્તિઓ અને તેમના સગાઓ આ બીમારીને સ્વીકારતા અચકાય છે અને સરવાળે વધારે રીબાય છે. ડીપ્રેશન મનની નબળાઈ નથી પરંતુ મગજના રસાયણોના સ્તરમાં ઉભી થતી ગરબડને કારણે થતો એક જૈવિક રોગ છે. આ સમજ તમને ઝડપથી સાજા થવામાં ખુબ મહત્વનો ભાગ ભજવે છે. તમારી આ સ્વીકૃતિ તમારી જાતને મદદ કરવાનું પહેલું પગલું છે.

વિશ્વ આરોગ્ય સંસ્થાના અંદાજ મુજબ સન ૨૦૩૦ સુધીમાં ‘ડીપ્રેશન’ માનવજાતને રીબાવતી બીમારીઓની યાદીમાં પ્રથમ સ્થાને હશે. આ સંસ્થાના સર્વેક્ષણ મુજબ આજે વિશ્વમાં લગભગ પાંત્રીસ કરોડથી પણ વધુ લોકો ‘ડીપ્રેશન’થી પીડાય છે. પરંતુ આ આંકડા હિમશીલાની ટોચ જેવા છે, વાસ્તવમાં ‘ડીપ્રેશન’થી પીડાનારા વ્યક્તિઓની સંખ્યા તો વાસ્તવમાં આ આંકડાઓ કરતાં અનેકગણી હશે કારણ કે મોટાભાગની વ્યક્તિઓ તો તેમની આ સ્થિતિ સ્વીકારતા જ નહી અને સ્વીકારે છે તો છુપાવતા હોય છે ! ટૂંકમાં, ડીપ્રેશનમાં પોતાની જાતને મદદ કરવાનું બીજું પગલું એ સમજ છે કે ‘તમે એકલા નથી કે જેને ડીપ્રેશન થયું હોય, દુનિયાના ખૂણે ખૂણે એવાં અસંખ્ય લોકો છે કે જેઓ હતાશાથી પીડાય છે અને તેની સામે જંગ ખેલે છે. આ વાસ્તવિકતા વ્યક્તિને ‘ડીપ્રેશન’ સામે ટક્કર ઝીલવા માટેનું એક નવું બળ આપે છે.

હતાશા દૂર કરવામા તમારી જાતને મદદ કરવા માટેની ત્રીજી અગત્યની સમજ એ છે કે તમારી સારવારમાં સૌથી અગત્યનો ભાગ તમે પોતે જ ભજવી શકો છો. તમારા કુટુંબીજનો, મિત્રો, સ્નેહીઓ કે તમારા ડોક્ટર તમને જેટલી મદદ કરી શકે છે તેના કરતાં ઘણી વધુ મદદ તમે તમારી જાતને કરી શકો છો. ડોક્ટર દવા કરશે, કાઉન્સેલિંગ કરશે અને બીજા ટેકો આપશે, હિંમત આપશે પણ બધો જ બદલાવ તો તમારે જાતે જ લાવવાનો છે તેવી સ્પષ્ટ સમજતમારા મનમાં હોવી જ જોઈએ.

ડિપ્રેશન એ મનની નકારાત્મક અવસ્થા છે, જેમાં વ્યક્તિનું મનોબળ નબળું પડતું હોય છે અને તેને અન્ય વ્યક્તિઓના સહારાની એક માનસિક જરૂરિયાત રહેતી હોય છે. તમારી સાથે સાચી લાગણીથી જોડાયેલા મિત્રો-સ્નેહીઓ તમને ખુબ જરૂરી એવો ટેકો ચોક્કસ આપી શકે છે અને તમને ઝડપથી સાજા થવામાં મદદરૂપ થઇ શકે છે. પરંતુ, આ તબક્કે એક બાબત બરાબર યાદ રાખવી પડે કે જે વ્યક્તિ તમારી લાગણીઓને સાચા અર્થમાં સમજી શકતી ના હોય અથવા જેને તમારી માનસિક અવસ્થા સાથે કોઈ લેવા દેવા ના હોય તેવી વ્યક્તિઓ સાથે ક્યારેય તમારી મનોવ્યથાની ચર્ચા ના કરો. આવી વ્યક્તિઓને માત્ર સલાહો આપવા સિવાય બીજો કોઈ રસ નથી હોતો અને એ સરવાળે તમારી હતાશામાં વધારો કરતી હોય છે. ડીપ્રેશનમાં તમારી જાતને મદદ કરવા હંમેશા યાદ રાખો કે સાચી વ્યક્તિ સાથે તમારી લાગણીઓ વહેંચવાથી તમે ઝડપથી સાજા થાવ છો અને ખોટી વ્યક્તિઓ મનઘડત સલાહ-સૂચનોથી તમારી તકલીફોમાં વધારો કરે છે.

ઘણાં લેભાગુઓ (ભુવાઓ, તાંત્રિકો, જ્યોતિષો, કાઉન્સેલરો વગેરે) વ્યક્તિની હતાશ મનોદશાનો પોતપોતાની રીતે લાભ ઉઠાવવામાં માહેર હોય છે. વ્યક્તિની નકારાત્મક અવસ્થાનો લાભ ઉઠાવીને પોતાનો ધંધો કરતાં હોય છે કારણ કે હતાશ વ્યક્તિ પોતાની હતાશા દૂર કરવા ગમે તેવી અંધશ્રદ્ધામા સહેલાઈથી દોરાઈ જતા હોય છે અને સરવાળે સરળતાથી છેતરાઈ જતા હોય છે. તમારા ડિપ્રેશનના ઈલાજ માટે માત્ર વિજ્ઞાનિક રીતે સિદ્ધ થયેલા ઉપચાર ઉપર જ વિશ્વાસ રાખો અને તમારી આ અવસ્થાનો ગેરલાભ ઉઠાવી શકે તેવા લેભાગુઓથી દૂર રહીને તમારી જાતને મદદ કરો.

વ્યક્તિઓની હાજરી અને ગેરહાજરી તમારા મૂડ ઉપર અસર કરતી હોય છે. હંમેશા તમારી આજુબાજુ કેવી વ્યક્તિઓ રહે છે તે બાબતનો પ્રભાવ તમારી મનોદશા ઉપર સતત પડતો રહેતો હોય છે. હકારાત્મક, આશાવાદી અને વાઈબ્રન્ટ વ્યક્તિઓ તમારો મૂડ પોઝીટીવ બનાવે છે માટે એવી વ્યક્તિઓના સંપર્કમાં વધુ રહેવાનો પ્રયત્ન કરો. આ વ્યક્તિઓની હાજરી, વાતો, જીવન પ્રત્યેનો હકારાત્મક અભિગમ તમારું મનોબળ વધારવામાં મદદરૂપ થાય છે. એથી ઉલટું, નકારાત્મક અને નિરાશાવાદી વ્યક્તિઓ તમારી હતાશ મનોદશા વધુ ઘેરી બનાવે છે. એમના સંપર્કમાં તમને વધુ હતાશા અનુભવાય છે અને તમને સારા થવામાં વધુ વાર લાગે છે. ડીપ્રેશનને દૂર કરવા માટે તમે સ્વ-મદદ કરવા માંગતા હોવ તો તમે કોની વચ્ચે રહો છો, કોની સાથે ઉઠો-બેસો છો એ બાબતનું સતત ધ્યાન રાખો. જ્યારે તમારા નજદીકના જ માણસો નકારાત્મક અને નિરાશાવાદી હોય ત્યારે તેમની સાથે સંભાળપૂર્વક વ્યવહાર કરો.

ઘણી વ્યક્તિઓના જીવનચરિત્રો તમને ડીપ્રેશન સામે લડવા માટે એક મનોબળ પૂરું પાડી શકે એમ હોય છે, તેમાં’ય ખાસ કરીને એવી વ્યક્તિઓ કે જે પોતે હતાશ મનોદશામાંથી અથવા અનેક મુશ્કેલીઓમાંથી પસાર થયા હોય. આ ઉપરાંત પ્રેરણાદાયક વાંચન-પ્રવચન વ્યક્તિને હતાશાની સામે લડવાનું બળ આપે છે. જો તમે તમારી જાતને મદદ કરવા માંગતા હોવ તો ફાલતું વ્યક્તિઓ દ્વારા અપાયેલી બોગસ સલાહો કરતાં સાચા અર્થમાં પ્રેરણા આપે તેવા વાંચનો કે પ્રવચનો વાંચવા-સાંભળવાનો આગ્રહ રાખો. યાદ રાખો સામાન્ય અવસ્થા કરતાં હતાશ અવસ્થામાં તમે તમારા મનને કેવા વિચારોનો ખોરાક આપો છો તે વધારે અગત્યનું છે.

હતાશ વ્યક્તિઓ પોતાની હતાશા માટે પોતાની જાતને, અન્ય કોઈ વ્યક્તિઓને કે પરિસ્થિતિઓને દોષ દેવાનું વલણ ધરાવતા હોય છે. ખરેખર આ વલણ વ્યક્તિની હતાશ મનોદશામાં સરવાળે વધારો કરે છે અને વ્યક્તિને વધુ નકારાત્મક બનાવે છે. યાદ રાખો દોષ દેવાની વૃત્તિ એ ભાગેડુવૃત્તિનો એક પ્રકાર છે, જે સરવાળે વ્યક્તિ માટે નુકસાનકર્તા છે. ડીપ્રેશનમાં તમારી જાતને મદદ કરવા દોષ દેવાની વૃત્તિથી દૂર રહીને તમારી હતાશાને સ્વીકારો અને તેની યોગ્ય સારવારની સાથે સાથે જાતે જ પ્રયત્ન કરવો પડે એ બાબત સ્પષ્ટતાપૂર્વક સ્વીકારી લો.

Advertisements

 

My inputs in today’s Times Of India about Pornography and Adolescence…

Smut in exam: Pappu is mobile porn addict

Bharat Yagnik, Ahmedabad:

 

 

Experts Say Many Young Minds Addicted To Porn Via Mobiles

It turns out that the class XII science student from Borsad in Anand district, who wrote explicit pornographic prose in his chemistry exam -leading to Gujarat Secondary and Higher Secondary Education Board (GSHSEB) cancelling his result and barring him from taking the exam -is a mobile porn addict.After failing to appear before the board’s examination reforms committee thrice, the boy finally turned up accompanied by his parents. Board officials said his parents were shocked to see the detailed sexual fantasies their son had written to answer chemistry questions.

His shocked father, who is a farm labourer, said that the boy was hooked to his mobile phone. He said that while he was against buying his son a mobile, the mother had given in to his demands and insisted that he be bought a phone. The boy confessed that he was hooked to watching porn on his mobile.

“It was sad to see that even as poor parents toil hard to pay for their children’s education, students fall prey to vices like porn addiction due to misuse of mobile phones,“ said A J Shah, chairman of GSHSEB. The student had written explicit pornographic material, detailing his sexual fantasies about his sister-inlaw, a film actress and even a cook, in his chemistry answer paper.

The woman teacher who assessed his paper was shocked on rea ding the graphic prose. She flagged the paper with the coordinator of the cen tralized assessment centre, who was also sui tably scandalized and in sisted that action be ta ken. A cheating case was filed against the class XII student and he was bar red from taking the board exam for one year.

Psychiatrist Dr Hansal Bhachech said that porn addiction on mobiles is becoming a major problem for teenage students. “Not only boys even girls are getting addicted to pornography on phones. Parents bring students to us when either their grades slip perceptibly or when they get obsessed with certain activities out of guilt,“ said Dr Bhachech.

 

My inputs in Times of India – Young netizens kill sleep time for `appy’ hours

Mar 19 2017 : The Times of India (Ahmedabad)

Young netizens kill sleep time for `appy’ hours

Soumitra Das

Sleep delayed isn’t sleep denied, but it isn’t a healthy habit either. And a 2016 study conducted by the Service for Healthy Use of Technology (SHUT) clinic at the National Institute of Mental Health and Neuroscience (NIMHANS), Bengaluru, whose results were published earlier this year, has come up with findings that one might lose sleep over. The study says that apps like Whatsapp and Facebook on our mobiles are delaying people’s sleep by about 100 minutes daily , which wasn’t the case till recently. We asked some celebs and experts about their browsing habits on mobile, and found out that it’s a reality that can no longer be ignored.CASES ARE ON THE RISE

The scenario has changed drastically in a matter of just about five years. As Hansal Bhachech, a consulting psychiatrist, tells us, “The number of cases where youngsters below 30 come and complain about their sleep patterns has gone up significantly . Our first question to them is about their usage of mobile internet the previous night, which is the root cause of the problem. Till five years ago, only people above 50 came and complained about insomnia. While things like exam stress can cause temporary insomnia in youngsters, their browsing habits during late hours is turning this into a long-lasting problem. While the duration of sleep may remain the same, the irregular sleeping pattern can lead to issues like hypertension and obesity too.“

So how does one cope with this addiction?
Says Bhachech, “We first explain the cause of the problem and then, suggest ways to deal with it. For instance, not replying to comments on social media after 10 pm is a good habit to inculcate. Also, alternatives like reading really help.“

TOUGH TO RESIST THE URGE:

For those whose schedules are hectic, resisting the urge to be online all the time is a tough one. As actress Samvedna Suwalka puts it, “You don’t even realize when browsing through social networking sites almost becomes an addiction. Staring at the screen keeps you awake at night and falling asleep becomes difficult. It had become a habit for me as well but then, I decided to discipline myself. While I used to sleep with the phone next to me earlier, now I try not to use my phone before going to bed. I keep it away from the bed and also try to read something meaningful before going to sleep, instead of staring at the mobile screen.“ Actor Vikee Shah seconds her, “At times, we have night shifts while shooting and you want to share something interesting on the social media to keep people posted. In our generation, nobody goes to sleep by 10 pm and late evening is a good time to catch up with friends online.However, it is important to strike a balance. Being a fitness conscious guy , I go to sleep by about 11.30 pm and sleep for at least eight hours. I don’t use my phone once I hit the bed.“

THE NEED TO DRAW A LINE:

For celebs, discipline is crucial and they make sure that the addiction of being online doesn’t get to them. Table tennis champ Harmeet Desai tells us, “Sportspersons have a fixed schedule to follow and I don’t get too much time to browse through social media. It’s only during the weekend that I am a bit lenient with these self-imposed restrictions and since I have early morning practice sessions, I can’t afford to check my smartphones late in the night. I go to sleep by 10.30 pm.“

Probably, a digital detox after dinner won’t be such a bad idea. Remember what life away from the smartphone did to a wonder girl named P V Sindhu?

 

નજીકના સંબંધોમાં દરેકની અપેક્ષાઓ એટલી હદે વકરેલી અને વિસ્તરેલી હોય છે કે કશું’ય ઓછું ખપતું નથી !

 

સવાર સવારમાં છાપામાં બે સમાચારો એવા વાંચ્યા કે એક રમુજ યાદ આવી ગઈ. પહેલા સમાચારો કહું પછી રમુજ અને છેલ્લે તેની સાથે સંકળાયેલી આપણી વાત. પહેલા સમાચાર, અરવલ્લી જીલ્લામાં બે બળદો કોઈપણ ચાલક વગર, જાતે જ, ટ્રાફિકમાં ઘર અને ખેતરની વચ્ચે માલ-સામાન લઇને આવ-જાવ કરે છે. ત્રણ વર્ષથી તેમનો આ નિત્યક્રમ કોઈપણ ભૂલ વગર ચાલુ છે ! બીજા સમાચાર, બ્રિટનમાં એક શ્વાન ૧૨ દિવસ સુધી, ૩૮૬ કી.મી. ચાલીને આપમેળે પોતાના જુના માલિકના ઘરે પહોંચી ગયો, તે પણ શહેરોના વ્યસ્ત રસ્તાઓ પસાર કરીને !!

હવે આ સમાચારો વાંચતા જ યાદ આવેલી રમુજ. એક દુકાનદાર તેની દુકાન બંધ કરવાની તૈયારીમાં હતો ત્યાં એક શ્વાન મોઢામાં થેલી લઈને દુકાનમાં આવી પહોંચ્યો. તેની થેલીમાં અમુક વસ્તુઓનું લીસ્ટ અને તે માટે જરૂરી પૈસા હતા. દુકાનદારે પૈસા લઈને થેલીમાં સામગ્રી ભરી દીધી એટલે શ્વાન એને મોઢામાં લઈને ચાલવા માંડ્યો. દુકાનદારના આશ્ચર્યનો પાર ના રહ્યો. આટલો સમજદાર શ્વાન?! હવે તે ક્યાં જશે?! તેનો માલિક કોણ હશે?! વગેરે પ્રશ્નોથી એના મનમાં ઉભી થયેલી કુતુહલતાવશ દુકાનદાર ઝડપભેર દુકાન બંધ કરી શ્વાન પાછળ ચાલવા લાગ્યો. શ્વાન નજીકના બસસ્ટોપ ઉપર ઉભો રહ્યો અને બસ આવી એટલે બંને બસમાં ચઢી ગયા. શ્વાને ડોકું આગળ કરીને કંડકટર સામે ગળાનો પટ્ટો આગળ કર્યો. પટ્ટામાં રહેલા નાના પોકેટમાં ઉતરવાના સ્થળનું નામ અને એ માટે જરૂરી પૈસા હતા. કંડકટરે પૈસા લઈને ટીકીટ મૂકી દીધી. થોડીવારમાં શ્વાનનું સ્ટેન્ડ આવ્યું એટલે તે ઉતરી ગયો, દુકાનદાર પણ તેની પાછળ પાછળ. સરવાળે એક ઘર પાસે જઈને તેણે પગથી બારણા ઉપર ટકોરા માર્યા. તેના માલિકે બારણું ખોલતા જ શ્વાનને લાકડીથી ઝૂડી કાઢ્યો ! દુકાનદાર તો સડક થઇ ગયો, એને તો એમજ હતું કે તેનો માલિક તેને આવી અદભુત કામગીરી બદલ ગળે લગાવી દેશે પણ અહીં તો સાવ નગુણું દ્રશ્ય જોવા મળ્યું ! એનાથી રહેવાયું નહીં, એણે શ્વાનના માલિકને પૂછ્યું કે શ્વાનની કમાલ કહી શકાય તેવી આ અદ્વિતીય કામગીરી બદલ મેથીપાક?! માલિકે ગુસ્સામાં વળતો જવાબ આપ્યો ‘સાવ ગધેડો છે, ઘરની ચાવી સાથે લઇને જવું જોઈતું’તું ને?! મારી ઊંઘ બગાડી મૂરખાએ…’

***************

વાત કાલ્પનિક છે, પરંતુ તેમાં છતી થતી માનસિકતા વાસ્તવિક છે, નીકટના અને અંતરંગ સંબંધોમાં હંમેશા જોવા મળે એવી છે. નજીકના સંબંધોમાં દરેકની અપેક્ષાઓ એટલી હદે વકરેલી અને વિસ્તરેલી હોય છે કે કશું’ય ઓછું ખપતું નથી. ક્યાંક કંઇક ખૂટ્યું, સહેજ ઉણા ઉતર્યા કે પાછલો બધો જમા હિસાબ ઝીરો ! બધી સારાઈ વિસરીને એક ચૂક ઉપર ધોકાવાળી !! એવું નથી કે સમજતા નથી, પરંતુ અપેક્ષાઓને કારણે એટલો અંધાપો આવી જાય છે કે નજર ટૂંકી થઇ જાય છે. બાકી, જો દુકાનદારે શ્વાનના માલિકને એમ કહ્યું હોત કે આ ગધેડા જેવો શ્વાન મને વેચી દો, તો?! તરત જ માલિકને શ્વાનની બધી ખૂબીઓ એક સેકન્ડમાં યાદ આવી જાત.

એક બેને ગુસ્સામાં ઘરની ક્રોકરી પછાડીને તોડી નાખી અને પતિ સાથે એવો ઝગડો કર્યો’કે ચાર દા’ડા પછી પણ શાંત થવાનું નામ ના લે ! કારણ એટલું કે પતિદેવ એને મુકીને મિત્રો સાથે ફિલ્મ જોઈ આવ્યા. ઝગડો પહોંચ્યો મારા કન્સલ્ટીંગ રૂમ સુધી. પતિ કહે ‘વીસ વર્ષમાં પહેલીવાર તને મુકીને ફિલ્મ જોવા ગયો અને તે પણ બધા મિત્રોએ એકલા જવાનું નક્કી કર્યું’તું એટલે. વળી એવું’ય નથી કે છાનોમાનો ગયો’તો, તને કહ્યું પણ હતું’ ત્યાં તો બેન રીતસરના તાડૂક્યા ‘કહ્યું તો શું ઉપકાર કર્યો?! વાત એ નથી કે તું ફિલ્મ જોવા ગયો, વાત એ છે કે મને મુકીને ગયો. તું મિત્રોને ના પાડી શક્યો હોત પણ તારે જ જવું’તુ’ પેલો કોઈપણ તાર્કિક દલીલ દ્વારા બેનને સમજાવા જાય અને બેન જૂની જૂની નગણ્ય બાબતો કાઢીને ઝગડે જાય. એટલે મેં સાવ છેલ્લી પાટલીની વાત કરી ‘એમ કરો તમે છૂટાછેડા લઇ લો !’ એકધારી સ્પીડમાં ઝગડતા બેન અવાક થઈને અટકી પડ્યા. થોડીવારની ચુપકીદી પછી બેન બોલ્યા ‘તમે’ય શું વાત કરો છો સર, એટલા’ય કંઈ અમારી વચ્ચે પ્રશ્નો નથી કે છૂટાછેડા સુધીની વાત કરવી પડે અને એ તો બહુ કેરીંગ છે, મને ખુબ સાચવે છે’ ઘણીવાર શબ્દોથી ઝાટકો ખાઈને પણ અક્કલ ઠેકાણે આવી જતી હોય છે, મારા વાક્યએ ધાર્યું કામ કરી આપ્યું એટલે મેં હળવેથી જવા દીધું ‘તો પછી એમને માફ કરી દો.’ બેનની આંખોમાં ઝળઝળિયાં આવી ગયા.

સંબંધોમાં અપેક્ષાઓ હોવી ખોટી નથી, પોતાના લોકો પાસે જેટલી અપેક્ષાઓ હોય તેટલી પારકા લોકો પાસે ના હોય. પરંતુ આ અપેક્ષાઓની સાથે સાથે વિવેક અને સંયમ હોવો પણ એટલો જ જરૂરી છે. ક્યાં, ક્યારે, કેમ, કેટલી, કેવીરીતની વગેરેનો વિવેક અને ક્યાંક એ ના પૂરી થાય કે પૂરી કરવામાં કચાશ આવી જાય તો તે સ્વીકારીને દાખવવાનો સંયમ. સંબંધોમાં અપેક્ષાઓ હોવી ખોટી નથી, પોતાના લોકો પાસે જેટલી અપેક્ષાઓ હોય તેટલી પારકા લોકો પાસે ના હોય. પરંતુ આ અપેક્ષાઓની સાથે સાથે વિવેક અને સંયમ હોવો પણ એટલો જ જરૂરી છે. ક્યાં, ક્યારે, કેમ, કેટલી, કેવીરીતની વગેરેનો વિવેક અને ક્યાંક એ ના પૂરી થાય કે પૂરી કરવામાં કચાશ આવી જાય તો તે સ્વીકારીને દાખવવાનો સંયમ. કોઈપણ સંબંધમાં વ્યક્તિઓ એકબીજાને આટલી સ્વતંત્રતા અને સ્વીકૃતિ ના આપી શકે તો પછી એ સંબંધ નામ માત્રનો બનીને રહી જાય છે. અપેક્ષાઓ ટાઢિયા તાવ જેવી છે. ટાઢિયા તાવમાં ઠંડી શરીરની અંદરથી ઉઠતી હોય છે અને તેથી જ બહારથી ઓઢાડેલા ગમે તેટલા ધાબળા ઓછા પડે છે. બરાબર એ જ રીતે અપેક્ષાઓ આપણી અંદર ઉઠે છે, એને સંતોષવાના બીજાના પ્રયત્નો કાયમ ઓછા જ પડે છે. એપેક્ષાઓનો ઈલાજ આપણે પોતે જ કરવાનો છે. એનો અર્થ એમ નથી કે સંબંધોમાં રહેલી અપેક્ષાઓને છતી ના કરવી કે પૂરી ના થયેલી અપેક્ષાનું દર્દ ચુપચાપ ગળે ઉતારી જવું. પરંતુ કહેવાનો અર્થ એટલો છે કે ના સંતોષાયેલી અપેક્ષાની રજૂઆત ચોક્કસ હોઈ શકે પરંતુ તેની સામે વાંધા-વચકા ના હોઈ શકે, કો’કવારની ચૂકથી માથે ચઢીને ટપલા નહીં મારવાના ! પરંતુ હંમેશા જ ચૂક થઇ જતી હોય તો?! તો સમજવું કે સંબંધને નવેસરથી મૂલવવાનો સમય આવી ગયો છે અને સાથે સાથે સાદી સમજ એ કેળવવી કે કોઈપણ વ્યક્તિને સતત તમારી અપેક્ષાઓ સંબંધી લાગણીઓના દબાણમાં રાખીને સંબંધને સ્વસ્થ ના રાખી શકાય.

પૂર્ણવિરામ:

સંબંધોનું એક વરવું સત્ય – લાગણીઓના સ્તરે વ્યક્તિ જેટલી વધુ નજીક તેટલી તે ઓછી માફીપાત્ર !!

 

વ્યક્તિઓ લાગણીઓનો તફાવત સહજતાથી સ્વીકારી શકે છે, લાગણીશૂન્યતા કે લાગણીવિહીનતા નહીં!

નોટબુકના લીટીવાળા એક કાગળમાં પેન્સિલથી લખ્યું’તુ ‘હું તને ગમું છું?!’ પ્રશ્નની નીચે ‘હા’ અને ‘ના’ એમ બે વિકલ્પના ચોકઠાં દોર્યા હતા – અગિયાર વર્ષની એક છોકરીની ઈન્ટરનેટ ઉપર વાઈરલ થઇ ગયેલી,સાથે ભણતા છોકરાને લખેલી આ ‘લવ-નોટ’ છે. તમને થશે કે આમાં વાઈરલ થવા જેવું શું છે?! મોટાભાગના કિસ્સાઓમાં તો જયારે છોકરી આવી પ્રપોઝલ કે પ્રસ્તાવ મુકે ત્યારે છોકરાના મનમાં બે ‘લડ્ડુ’ ફૂટે, એક તો છોકરીએ સામેથી ‘પ્રપોઝ’ કર્યાનો અને બીજો છોકરી કંઈપણ કરવા તૈયાર હશે તે વિચારનો ! પણ આ છોકરો જરા વધારે ગંભીર અને તત્વચિંતક ટાઈપનો નીકળ્યો, એણે એ જ લવ-નોટમાં નીચે જવાબ લખ્યો – હું નથી જાણતો, હું હજી મારી જાતને જ બરાબર નથી જાણતો એટલે કહી ના શકું. આટલું ઓછું હોય એમ પાછી પોતાના જવાબ હેઠળ ટાંક મારી, ખરેખર તો આપણે અઢારવર્ષના ના થઈએ ત્યાં સુધી આપણી જાતને જાણતા-સમજતા નથી હોતા. બોલો, કાચી વયે કેવી ગજબ સમજદારીની વાત?! – વાઈરલ થઇ ગઈ…

આ તો અગિયાર વર્ષની કાચી ઉંમરની પ્રપોઝલ હતી પરંતુ થોડા સમય પહેલા ચીનમાં એક ચાઇનીઝ પ્રોગ્રામરે નવ્વાણું આઈફોન-૬ ને ‘હાર્ટ’ના આકારમાં ગોઠવી, તેની વચ્ચે ઉભા રહીને મિત્રોની હાજરીમાં ગર્લફ્રેન્ડને પ્રપોઝ કર્યું. રખે એવું માનતા કે છોકરીએ રોમાંચિત થઈને આલિંગન કે ચુંબન આપતા લગભગ બ્યાંસી હજાર ડોલર્સના ફોન વચ્ચે ઉભેલા પ્રોગ્રામરભાઈનો પ્રસ્તાવ સ્વીકારી લીધો હશે, એણે પ્રસ્તાવને સાફ(બ્લંટ) ના પાડી દીધી!  પ્રોગ્રામરભાઈ તો દુખી થયા જ પણ સાથે સાથે બધા મિત્રો પણ પુષ્કળ દુખી થયા કારણ કે જો છોકરીએ પ્રસ્તાવ સ્વીકાર્યો હોત તો એ બધાને તેની ખુશીમાં આ આઈફોન-૬ મળવાના હતા! – પણ, આ વાત કંઈ ખાસ વાઈરલ ના થઇ…

પહેલી વાત વાઈરલ થઇ અને બીજી ના થઇ તેની પાછળ વિવિધ કારણો આપી શકાય પરંતુ એક મનોવૈજ્ઞાનિક કારણ મારા મગજમાં આવે છે. સામાન્યરીતે પ્રેમના પ્રસ્તાવમાં વ્યક્તિઓ વધુ પડતા આશાવાદી હોય છે અને તેના જોરે જ પ્રસ્તાવ મુકવાની હિંમત કરતા હોય છે. સામેવાળાને અસ્વીકાર કરવાની પુરેપુરી સ્વતંત્રતા છે એવી સુફિયાણી વાતો કરનારાઓ પણ મનોમન તો પ્રસ્તાવ સ્વીકારાવો જ જોઈએ તેવો આગ્રહ રાખતા હોય છે. સાથે સાથે એમને એવી પણ અપેક્ષા હોય છે કે જો સામેવાળાને પ્રસ્તાવ ના સ્વીકારવો હોય તો પણ પોતાની લાગણીઓને ઠેસ ના પહોંચે તેનું ખ્યાલ તો રાખવું જ જોઈએ. વર્ષો પહેલા વાંચેલી પંક્તિઓ આ સંદર્ભમાં અહીં ટાંકવાનું મન થાય છે – ‘હું ક્યાં કહું છું તમારી હા હોવી જોઈએ, પણ ના કહો એમાં વ્યથા હોવી જોઈએ.’ ખરેખર તો માત્ર પ્રસ્તાવ મુકનાર જ નહીં, અન્ય લોકો પણ એમ માનતા હોય છે કે કોઈનો’ય પ્રસ્તાવ વ્યક્તિએ તેમની લાગણીઓને ઠેસ ના પહોંચે એવી રીતે ઠુકરાવો જોઈએ. આ પ્રમાણે જોઈએ તો પહેલો પ્રસ્તાવ ના સ્વીકારવામાં અગિયાર વર્ષના છોકરાની ફિલસુફીમાં સંવેદનશીલતા અનુભવાય જયારે બીજા પ્રસ્તાવમાં છોકરીની બ્લંટ-સાફ ના મોટાભાગની વ્યક્તિઓને ખટકે એમ છે. સ્વાભાવિક છે પહેલી ઘટના શેર કરવાનું મન સહજ રીતે થાય પણ બીજી ઘટના શેર કરવાનું મન કોઈ સંદર્ભ ઉભો થાય તો જ થાય!

વાઈરલ થવા પાછળનું ગણિત છોડીને વાત કરીએ તો હકીકત એ છે કે તમે ગમે તેટલા પોલીશ થઈને કે ગમે તેટલી ફિલસુફી-સમજદારી ઝાડીને કોઈના પ્રેમ-પ્રસ્તાવનો અસ્વીકાર કરો, પ્રસ્તાવ મુકનારા માટે તો અસ્વીકૃતીનો એ અનુભવ દુ:ખદ જ હોવાનો. યુવક હોય કે યુવતી, સંબંધોમાં નકાર(રીજેકશન) પચાવવો અઘરો છે અને સાથે સાથે આત્મવિશ્વાસને તોડનારો પણ છે. ઘણી વ્યક્તિઓ તો આ રીજેકશનના ડરથી કોઈની સાથે નજદીકી કેળવવાથી પણ ગભરાતી હોય છે. તો બીજી કેટલીક વ્યક્તિઓ આવા ડરને કારણે સંબંધમાં આત્મસન્માન નેવે મૂકી દેતી હોય છે અને અત્યાચાર સુદ્ધાં સહન કરતી હોય છે.

પ્રસ્તાવ અસ્વીકાર કરવાનો સૌથી સંવેદનશીલ રસ્તો એ છે કે એની લાગણીઓ પરત્વે સન્માન ધરાવવાની સાથે સાથે એવો અહેસાસ કરાવવો કે એને જે પ્રકારની લાગણીઓ તમારા પ્રત્યે છે, તે પ્રકારની લાગણીઓ તમને એના પ્રત્યે નથી. કારણ કે, વ્યક્તિઓ લાગણીઓનો તફાવત સહજતાથી સ્વીકારી શકે છે, લાગણીશૂન્યતા કે લાગણીવિહીનતા નહીં. ગોળ ગોળ વાત કરવાને બદલે સ્પષ્ટ વાત નકારને સહજ બનાવે છે અને સામેવાળાને મૂંઝવણ કે ગેરસમજથી દુર રાખે છે. ઘણી વ્યક્તિઓ પ્રસ્તાવ નકારતા સમયે જરૂર કરતા વધુ સહાનુભુતિ દર્શાવે છે જે સરવાળે સામેવાળાને લાગણીઓના મુદ્દે વધુ નબળી બનાવે છે અને પછી તેના માટે આ અસ્વીકાર પચાવવો અઘરો બની રહે છે. મહત્વની વાત એ છે કે જો કોઈ તમારો અસ્વીકાર ના પચાવી શકે તો તેની તમારા પરત્વેની લાગણીઓ તમારા માટે માથાનો દુ:ખાવો બની જાય છે.

પૂર્ણવિરામ:

પ્રેમનો અસ્વીકાર તમારો હક્ક છે પણ એ અસ્વીકૃતિ સામેવાળો સ્વીકારી શકે તે રીતે કરવી એ તમારી ફરજ છે.

This slideshow requires JavaScript.

 

Things your man wants you to know about sex

My inputs and QA in Wedding Vows Magazine…

1. Why do you think men watch porn?

By nature men are ‘Peeping Toms’ or in scientific term, voyeuristic. This means men are more visually stimulated than women. Their body and mind respond more strongly to visual sexual stimuli. As a result they get more sexual stimulation and gratification by looking at sexual objects or acts, especially secretively. Apart from natural voyeuristic inclination, men watch porn to get stimulation, to get pleasure in isolation, to spice up their excitement, to satisfy their fantasies and to experience a novelty. In early years guys watch it out of curiosity and sometimes to learn about sex as well. 

2. When do men enjoy sex the most?

Men enjoys sex the most when woman takes active interests in the act, stimulates him during the act and makes him realise that how stimulating and satisfying he is in bed. Dirty talks, sexual grunts, drinking or smoking together, watching porn etc spice up many men’s enjoyment. Nothing can be more satisfying than woman’s active performance rather than assuming passive role during sexual act. 

3.  Do guys think about a women’s physical appearance before having sex with them?

As I said before, men are more visually stimulated so naturally physical appearance has a special place in man’s arousal. They may not think about it consciously but it has its impact, it may be overall appearance or body parts like breasts, eyes, lips, hairs etc. Once they are aroused, everything else becomes secondary but sex and her active performance or response. 

4. How important is sex for a man?

Sex is like a breathing for a man. One cannot think of surviving without it. This does not mean he is always on and continuously engaged in to sexual acts but it does mean that his thinking is dominated by sex, may be in foreground or background, may not be all the time but many times!!

5. What man hates most about sex? 

Begging for a sex and uncooperative partner are two things man hates the most. He doesn’t like to persuade sexual activities, he wants natural response to his arousal. He hates women using sex as control mechanism and taunting him on his desires. 

 

નવા વર્ષનો પહેલો દિવસ એટલે સંકલ્પ-દિન, વિચારોના ઉભરામાં જે ફીણ થઈને ચઢે તે બધાનો સંકલ્પ કરવાનો!

દિવાળીના દિવસે આ કોલમમાં મેં લખ્યું’તુ કે નવા વર્ષનો પહેલો દિવસ એટલે સંકલ્પ-દિન, વિચારોના ઉભરામાં જે ફીણ થઈને ચઢે તે બધાનો સંકલ્પ કરવાનો અને ઉભરો બેઠે ફીણ અદ્રશ્ય થાય એટલે એ પાછા જ્યાં હતા ત્યાં ધુબાકા! ચાલો દિવાળીમાં બેસતા વર્ષે કરેલા સંકલ્પો ટાઢા પડી ગયા હોય તો એને ફૂંક મારવાનો વળી એક મોકો પરમ દિવસે આવી રહ્યો છે – ૨૦૧૬નો પહેલો દિવસ. થીઓરેટીકલી, સંકલ્પો જીવનમાં જુદી જુદી બાબતોમાં બદલાવ લાવવાની અપેક્ષાએ પોતાની જાતને કરેલા વાયદાઓ છે, જે મોટાભાગના કિસ્સાઓમાં પુરા થવાના બદલે એક પછી એક વર્ષે માત્ર રીપીટ થતા રહે છે. આ બાબતમાં વ્યક્તિનું મનોબળ આડું આવે છે એટલું વિચારીને અટકી જવાય તેમ નથી કારણ કે સંકલ્પો તૂટી જવા પાછળ કે પુરા ના થવા પાછળ મનોબળ સિવાયના પરિબળો પણ કામ કરતા હોય છે. મોટાભાગની વ્યક્તિઓ સંકલ્પોની બાબતમાં ‘નવી ગીલ્લી નવો દાવ, નવું વર્ષ નવેસરથી સંકલ્પો’ની થીયરી અપનાવતા હોય છે જેમાં વીતેલા વર્ષનો ગોટો વાળીને માળીયે ચઢાવી દેવાનો! મારી દ્રષ્ટીએ સંકલ્પો સમયની સાથે વિસરાઈ જવા પાછળ કે તૂટી જવા પાછળ વીતેલા વર્ષનું આ રીતે પીલ્લું વાળવાની વૃત્તિ ઘણો મહત્વનો ભાગ ભજવતી હોય છે. મોટાભાગની વ્યક્તિઓ નવા વર્ષના સંકલ્પોમાં જિંદગી સાથે નવો હિસાબ માંડતી હોય છે પરંતુ એ ભૂલી જતી હોય છે કે જુના હિસાબોની ચુકવણી કર્યા વગર કે પછી તેને નવા વર્ષમાં ખેંચ્યા વગર બેલેન્સ શીટ અધુરી છે. ૨૦૧૫ ઉપર ઝીણવટભરી નજર દોડાવ્યા વગર ૨૦૧૬નો ઉધ્ધાર કરવાની વાત ઉપરછલ્લી અને થોડાક દિવસો મનને મઝા કરાવનારી હશે. જો તમે ઈચ્છતા હોવ કે નવા વર્ષના સંકલ્પો ઝાકળ જેવા ના નીવડે અને તમારા જીવનમાં તમારી ધારણા મુજબનો બદલાવ લાવે તો સૌથી પહેલા વીતેલા વર્ષ ઉપર ઝીણવટભરી નજર અચૂક દોડાવજો.તમારા જીવનમાં બદલાવ લાવવા તમને મળેલી નિષ્ફળતાઓ, તમારી સાથે થયેલા દુર્વ્યવહારો કે તમને પડેલી તકલીફોમાંથી તમે જે શીખ્યા તે નવા વર્ષના સંકલ્પો કરતા વધુ કામ આવે છે.

મઝાની વાત એ છે કે કામ લાગે કે ના લાગે, બદલાવ લાવે કે ના લાવે સંકલ્પો કરવાની લાલચ હંમેશા લાગેલી રહે છે. સમગ્ર વિશ્વના લોકો દ્વારા કરાતા સંકલ્પોમાં એક ગજબનું સામ્ય જોવા મળે છે. લગભગ પચાસ ટકા સંકલ્પો પોતાની જાતને વધુ સારી બનાવવાના એટલે કે સેલ્ફ-ઈમ્પ્રુવમેન્ટને લગતા હોય છે. બીજા ખુબ સામાન્ય સંકલ્પોમાં વજન ઘટાડવાના, દેખાવ વધુ આકર્ષક બનાવવાના, વ્યસનો છોડવાના, પોતાની જીવનશૈલી તંદુરસ્ત બનાવવા અંગેના, ભણતરને લગતા, કમાણી વધારવાના અને પૈસાનું યોગ્ય આયોજન કરવાના, સંબંધોને વધુ મજબુત-તંદુરસ્ત બનાવવાના કે તેમાં રહેલા મનદુઃખને દુર કરવાના, પત્ની-બાળકો-કુટુંબીજનો સાથે વધુ સમય વિતાવવાના, પ્રવાસ ખેડવાના, વેકેશન લેવાના વગેરે સંકલ્પોનો સમાવેશ કરી શકાય. અત્યંત ઉત્સાહપૂર્વક અને જુસ્સાથી કરેલા આવા સંકલ્પો પૈકી ત્રીસ ટકામાં કિસ્સામાંતો પહેલા પખવાડીયામાં જ બધું હવા થઇ જાય છે. એક મહિનામાં બીજા દસ ટકા અને છ મહીનામાં તો લગભગ સાઈઠ ટકા ઉપર સંકલ્પો ખરી પડે છે.મોટેરાઓની સરખામણીએ યુવાનો પોતાના સંકલ્પોને વધુ સમય વળગી રહે છે. જાળવવા અઘરા પડે એવા સંકલ્પોમાં મુખ્યત્વે વજન ઘટાડવાના, તંદુરસ્તી વધારવાના, જીવનશૈલી સુધારવાના, ધુમ્રપાન-દારૂ જેવા વ્યસન છોડવાના, કંઇક નવું શીખવાના, ખર્ચા ઘટાડવાના, કુટુંબ માટે વધુ સમય ફાળવવાના, તણાવ ઓછો કરી હળવાશ અનુભવવાના, પ્રવાસ કરવાના વગેરેનો સમાવેશ કરી શકાય.

સંકલ્પોનું આ વાસ્તવિક ચિત્રણ કરવા પાછળનો ઉદ્દેશ તમને સંકલ્પો કરતા રોકવાનો નથી પરંતુ ચીલાચાલુ ડીફોલ્ટ સંકલ્પોથી વાકેફ કરવાનો છે, જેથી તમે મોટાભાગના કરે છે તેમ માત્ર યંત્રવત ન્યુ યર રીઝોલ્યુશનમાં ના જોતરાવ. જીવનમાં બદલાવ કે સુધાર લાવવા માટેની શરૂવાત કરવા આમ તો કોઈ ચોક્કસ દિવસની જરૂર નથી હોતી પરંતુ જેમ કોમ્યુટરમાં રીસ્ટોર પોઈન્ટ હોય છે તેમ આવા દિવસો જીવનમાં રીસ્ટોર પોઈન્ટની ગરજ સારે છે. આપણે ભલે માનીએ કે અમુક દિવસે કરેલા સંકલ્પો સાર્થક થવાની શક્યતા વધારે રહેતી હોય છે પરંતુ હકીકત એ છે કે સંકલ્પો સાર્થક થવા પાછળ દિવસ કરતા માનસિક તૈયારી અને તેના પરત્વેની પ્રાથમિકતા વધુ અગત્યની છે. જો જીવનમાં બદલાવ લાવવા માટે આપણે પાક્કો નિર્ધાર કરવા માંગતા હોઈએ તો જ્યાં જે કંઈ સુધારવાનું છે ત્યાં તે સુધારવાની બિનશરતી માનસિક તૈયારી રાખવી પડશે. બિનશરતી એટલા માટે કે હાલ પુરતો તો સુધાર લાવવાનો આ નિર્ણય એકતરફી છે, તેમાં આગળ વધતા સમય, સંજોગો કે વ્યક્તિઓની અનુકુળતા ભળે તો આપણા માટે સરળતા વધશે નહીંતર આવનારું વર્ષ બહેતર બનાવવા માટે એકલે પંડે મચી પડવાનું ! બદલાવ બધા ઈચ્છે છે અને એ પણ ચમત્કારરૂપે, જે ફિલ્મો-વાર્તાઓમાં થાય છે. વાસ્તવિક જીવનમાં બદલાવ લાવવા માટે સતત અને રોજબરોજ પ્રયત્નશીલ રહેવું પડે. જીવન બદલાય છે, જીવન પરત્વેની દ્રષ્ટિ પણ બદલાય છે. ક્યાંક સમયની સાથે પરિસ્થિતિઓ જીવન બદલે છે તો ક્યાંક તમારી અંગત સમજ જીવન બદલે છે. બે વચ્ચે ફરક એટલો છે કે પરિસ્થિતિઓથી બદલાતા જીવનની દિશા તમારા હાથમાં નથી હોતી અને તમારી ઈચ્છા મુજબની પણ નથી હોતી, જયારે સમજ કેળવીને બદલાતું જીવન તમારી ઇચ્છાઓ મુજબનું હોય છે. આ સમજ બદલવા સંકલ્પો ઓછા અને અનુભવો વધુ કામ આવે છે.

આજે હું આ લખી રહ્યો છું ત્યારે મને યાદ આવે છે કે અમારા કુટુંબના એક વડીલના ભાત નહીં ખાવાના સંકલ્પ ઉપર પરિવારજનો ટીપ્પણી કરતા કે મુદ્દે એમને ભાત ભાવતો જ નહતો અને પોતાનું મનોબળ કેટલું મક્કમ છે એ બતાવવા કાયમ વરસ વરસ આવો સંકલ્પ કરીને પોરસાતા. આવા અનુકુળ સંકલ્પો કરીને પોતાના મનને મનાવતા કે પોતાનામાં ખોટો આત્મવિશ્વાસ ભરતા લોકો’ય ઓછા નથી. આવા લોકો એકદમ મસ્ત છે કારણ કે એ જતા ક્યાય નથી અને તેમ છતાં મનોમન મુસાફરીનો આનંદ લે છે !! હેપ્પી ૨૦૧૬ J

પૂર્ણવિરામ:

ભૂતકાળના અનુભવોમાંથી આજ ડહાપણભરી બને છે અને આજના ડહાપણમાંથી આવતીકાલનો ઉધ્ધાર થાય છે.