નવું વર્ષ એટલે પુરા ના થયેલા સંકલ્પો કે સ્વને કરેલા વાયદાઓ બદલ જીવનની નવેસરથી ફેંટ પકડવાનો મોકો!

નવું વર્ષ શરુ થઇ રહ્યું છે, હાથમાં પેન અને કાગળ લઈને બેસી જાવ. વર્ષ દરમ્યાન જે વ્યક્તિઓ સાથે તમે મોટાભાગનો સમય વિતાવ્યો તેની યાદી બનાવો. જે વ્યક્તિઓએ તમને પ્રોત્સાહિત કર્યા, તમને પ્રેરણા આપી, સહકાર આપ્યો કે પોઝિટિવ વાઈબ્સ આપ્યા તેની સામે ‘થમ્સ અપ’ કરો અને જે વ્યક્તિઓએ તમારી લાગણીઓ નીચોવી કાઢી, નિરાશ કર્યા, હતોત્સાહ કર્યા કે નેગેટિવ વાઈબ્સ આપ્યા તેની સામે ‘થમ્સ ડાઉન’ કરો. હવે નવા વર્ષમાં સંકલ્પ કરો કે જે વ્યક્તિઓ માટે તમે અંગુઠો ઊંચો કર્યો છે તેમની સાથે તમે આવનાર વર્ષમાં વધુ સમય વિતાવશો, તેમની સાથેના સંબંધો મજબૂત કરશો. જેમને માટે અંગુઠો ઉલટો કર્યો છે તેમની સાથે બને તેટલો ઓછો સમય ગાળવાનો સંકલ્પ કરો અને તેમની સાથેના સંબંધમાં અંતર જાળવો. બની શકે આ તમારા માટે કદાચ નિષ્ઠુર નિર્ણય હોઈ શકે પરંતુ જીવનને સુખમય બનાવવા ક્યારેક કઠોર કે નિષ્ઠુર નિર્ણયો લેવા પડતા હોય છે.

Post Covid Version -ડૉ હંસલ ભચેચની વાર્તાલાપ શ્રેણી

એક વાત તો નક્કી છે કે લોકડાઉન અને કોવિડ પછી આપણે પહેલા જેવા નથી રહેવાના, ધીરે ધીરે આપણામાં ‘ન્યુ-નોર્મલ’ આકાર લઇ રહ્યું છે, બદલાવ આવી રહ્યો છે. સતત બદલાતી રહેતી દુનિયામાં આજે સમય એક મોટો બદલાવ લઈને આવ્યો છે, એમ કહોને કે માનવજાત માટે ‘અપગ્રેડ’ આવ્યું છે અને આપણે સૌએ આપણી જાતને અપડેટ કરવાની છે આપણા પોસ્ટ-કોવીડ વર્ઝનમાં… આપણા રોજિંદા જીવનમાં આવી રહેલા આ બદલાવોને સમાવવા માટે આપણે બદલાવાનું છે. આપણે જુદી જ સમજણ અને સંભાળ સાથે આપણી જાતને રિ-લોન્ચ કરવાની છે…

મોટાભાગના નાગરિકોના દિલમાં ભરેલી દેશદાઝ દિમાગ સુધી પહોંચતી નથી. ભારતીયતા આપણી લાગણીઓમાં છે પરંતુ વિચારોમાં નથી!

‘હર ઘર તિરંગા’ને હું તો એમ કહું છું કે ‘હર ઘર તિરંગા, હર દિલ તિરંગા, હર દિમાગ તિરંગા’ રાષ્ટ્રભાવના દિલમાંથી ઉઠીને દિમાગને ઘમરોળી જવી જોઈએ. ભારતીય હોવાનું ગૌરવ માત્ર ભાવનાઓમાં નહીં, વિચારો અને આચરણમાં પણ હોવું જોઈએ. રાષ્ટ્રભાવના મોબાઈલમાં ભલે વહેતી પરંતુ સાથે સાથે શરીરમાં એ ચેતના સ્વરૂપે પ્રસ્થાપિત થાય એવો સંકલ્પ આ સ્વતંત્રતા દિવસે કરીએ.

જીવનમાં દરેક બાબત માટે પ્રયત્ન જરૂરી નથી હોતો, કેટલીક બાબતો સહજતા કેળવવાથી આપમેળે ઘટતી હોય છે.

ખેલાડી,સંગીતકાર,ચિત્રકાર,કવિ,લેખક વગેરેની  સર્જનાત્મકતાના કોઈ લોજીક નથી હોતા, એમના દ્વારા સહજતાથી બધું આપમેળે થતું રહેતું હોય છે. જ્યાં સુધી સાધનાના ભાવથી એમનો મહાવરો ચાલુ રહે ત્યાં સુધી તેમનું સર્જન ઉત્તમ થતું રહે છે પરંતુ જે દિવસથી એમણે આ બધું પ્રયત્નપૂર્વક કરવું પડે, નામ-ધન-પદની લાલસાથી કરવું પડે તે દિવસથી તેમની સર્જનાત્મકતામાં ઓટ આવવા માંડે છે.

મનનું તો એવું છે ને કે રસ્તામાં ‘હા’ અને ‘ના’ સામા મળે તો ‘હા’ની સામે જુએ પણ નહીં અને ‘ના’ને જઈને ભેટી પડે!

આપણું મન નકાર પ્રત્યે અત્યંત સંવેદનશીલ છે, કોઈપણ પ્રકારના નિષેધને જડતાપૂર્વક પકડી રાખે છે. જે વિચાર કે વર્તનમાં નકાર હોય તે કરવા લલચાતું રહે છે અને તે પણ વ્યસનીની જેમ! જે વિચાર અવગણવાના છે, જેનો પ્રતિકાર કરવાનો છે, તે જ વિચારો તમારી સામે થઈને વધુ મજબૂતાઈથી તમને વળગી રહે છે. જે વિચારોને તમે મનમાંથી તગેડવા રઘવાયા બનો છો, તે વિચારો તમને જળોની માફક ચોંટી પડે છે. પોતે કરેલી ભૂલો, પોતાનો દુઃખદ ભૂતકાળ, પોતાને નુકસાનકર્તા બાબતો વગેરેના વિચારોથી ઇચ્છવા છતાં વ્યક્તિઓ મુક્ત નથી થઇ શકતી તેની પાછળ મનની આ અવળચંડાઈ જવાબદાર છે.
શરીરને કેળવવા પ્રયત્ન (efforts) જરૂરી છે જયારે મનને કેળવવા સહજતા (effortlessness) જરૂરી છે. શરીરને મજબૂત બનાવવું હોય, આકાર આપવો હોય, કોઈ બાબત શીખવી હોય તો પ્રયત્નો કરવા પડે. મનની બાબતમાં છોડતા શીખવું પડે કે અવલોકન કરતા શીખવું પડે અને આ બંને બાબતો સહજતા કેળવવાથી આપમેળે આવડતી જતી હોય છે.

અંગત હળવાશનો સમય આપણે મોબાઈલ, ટેબ્લેટ કે ટીવીના સ્ક્રીનને સોંપી દઈને નાજોઈતી ઉપાધિ વોહરી લીધી છે!

મોબાઈલના હોય કે ટેબ્લેટના, લેપટોપના હોય કે ટીવીના, આ દુનિયાના બધા સ્ક્રીન તમારા સમય ઉપર જીવે છે. એ તમારો સમય ખાય છે અને તાજાંમાજાં રહીને નવું નવું પીરસતા જાય છે, સરવાળે તમે એના ઉપર વધુને વધુ સમય લટકતા જાવ છો! વાંધો સ્ક્રીન ટેક્નોલોજી સામે નથી, વાંધો આપણે જે રીતે તેનો ઉપયોગ કરીએ છીએ તેની સામે છે. ટેક્નોલોજી, વિવિધ સ્ક્રીન્સ કે સોશિયલ મીડિયા બધું જ મઝાનું છે, જો ક્યાં અને ક્યારે અટકવું એ ખબર હોય તો!!

‘હેપ્પીનેસ ઇન્ડસ્ટ્રી’ ચલાવવી હોય તો તમે દુઃખી હોવ તે જરૂરી છે અને ના હોવ તો મનમાં ઠસાવવું પડે કે તમે દુઃખી છો અથવા તમે જેને સુખ માનો છો તે વાસ્તવમાં દુઃખ છે, છળ છે!!

ભય-મુક્ત વિચારસરણીની વાત કરવી એટલે ધબકાર વગર જીવતા રહેવાની વાત કરવી! ભય-મુક્ત મન કલ્પના માત્ર છે. દરેકના ભય અંગત હોઈ શકે, વત્તા-ઓછા હોઈ શકે પરંતુ ભય-મુક્ત કોઈ નથી. અન્યને જે સંજોગોમાં ભય ના રાખવાનું સમજાવતા લોકોના જીવનમાં જયારે એ જ સંજોગો આવીને ઉભા રહે ત્યારે તેમને પણ ફફડતાં જોયાના અનેક ઉદાહરણો હું આપી શકું એમ છું. અમુક ભય વાસ્તવિક હોય છે અને તેને સમજીને આગોતરું આયોજન કરવું પણ જરૂરી હોય છે. ભયને તેના સાચા અર્થમાં મુલવવો અને તેનું યોગ્ય અર્થઘટન કરવું એ સૌથી મહત્વનું છે.

સમયની સાથે જીવન સરળ અને સગવડભર્યું બન્યું છે, પરંતુ આનંદમય નથી બન્યું !

વિજ્ઞાન અને ટેક્નોલોજીની જબરદસ્ત પ્રગતિ પછી આપણે હળવા થવાને બદલે દિવસેને દિવસે વધુ ચિંતાવાળા અને હાયપર કેમ થતા જઈએ છીએ?! આપણને કોણ ચિંતા કરાવે છે?! વધુ પડતી માહિતી-જાણકારી, મીડિયા, જાહેરાતો, ભય ફેલાવીને ધંધો કરતા ધંધાદારીઓ, સોશિયલ મીડિયા, આપણી આજુબાજુના લોકો, આપણો સ્વભાવ વગેરે આપણને ચિંતા કરાવે છે! આ બધાનું કમનસીબ પરિણામ એ આવ્યું છે કે હળવાશ અનુભવવાની આપણી ક્ષમતામાં અને આવડતમાં જબરદસ્ત ઘટાડો થયો છે. નાની નાની બાબતોમાં આપણે રઘવાયા થઇ જઈએ છીએ, અતિસક્રિય થઈને ઉકેલ માટે કે પરિસ્થિતિ ઉપર કાબુ મેળવવા દોડાદોડ કરી મૂકીએ છીએ અને ના જોઈતી ચિંતાઓ કરવા માંડીએ છીએ!

‘સંબંધોને મજબૂત બનાવતી શ્રેણી’ (Relationship Builder Series)ના વધુ બે પુસ્તક…

‘પણ, હું તો તને પ્રેમ કરું છું!’ પુસ્તકથી ‘સંબંધોને મજબૂત બનાવતી શ્રેણી’ (Relationship Builder Series)ના પુસ્તકો નિયમિત રીતે પ્રકાશિત થતા રહ્યા છે. આજે આ શ્રેણીના વધુ બે પુસ્તક આપના હાથમાં મુકતા અત્યંત આનંદ અનુભવી રહ્યો છું. આ શ્રેણીના તમામ પુસ્તકોને વાચકોએ અઢળક પ્રેમ કર્યો છે અને એ પ્રેમ થકી હું આ શ્રેણીમાં વધુને વધુ પુસ્તકો જોડતો જાઉં છું. અગાઉના પુસ્તકોમાં અને મારા વક્તવ્યોમાં વારંવાર કહું છું એમ, ​​‘પણ, હું તો તને પ્રેમ કરું છું’ પ્રકાશિત કરવા પાછળ ઉદ્દેશ સ્પષ્ટ હતો કે સંબંધોને મજબૂતાઈ આપે તેવી વાતો સરળ અને હળવી શૈલીમાં લખવી. કશું’ય અધ્ધરતાલ કે ફિક્શન નહીં, માત્ર સાવ સાચી પ્રેક્ટીકલ વાતો અને અમલમાં મૂકી શકાય તેવા ઉપાયો. મારા પુસ્તકો અને લેખો અંગે વિશ્વના ખૂણે ખૂણેથી મને વાચકોના અભિપ્રાયો અને પ્રશંસા સંદેશો મળતા રહે છે, હું પ્રોત્સાહિત થતો જાઉં છું અને લખતો જાઉં છું. આજે આ શ્રેણીમાં અગિયાર પુસ્તકો જોડાયા છે. આ પુસ્તકો અન્ય લેખકો માટે સંબંધો વિષે લખવા માટે માર્ગદર્શક બની રહ્યા છે એ મારા માટે એક સંતોષજનક બાબત છે, ઉદ્દેશ સાકાર થઇ રહ્યાનો મને આનંદ છે. માત્ર લેખનમાં જ નહીં, વકતવ્યોમાં, ગુજરાતી-મરાઠી ફિલ્મો, નાટકો અને સીરીઅલોમાં આ પુસ્તકો એક સંદર્ભ ગ્રંથ તરીકે વપરાયા છે. સોશિયલ મીડિયામાં આ પુસ્તકોમાંથી લેવાયેલા સેંકડો ક્વોટસ્ ફરી રહ્યા છે. એક સર્જક તરીકે આ બધી બાબતોનું હું ગૌરવ અનુભવું છું અને સાથે સાથે સારા વિચારો પ્રસરાવતી આ તમામ પ્રવૃતિઓ સાથે સંકળાયેલ વ્યક્તિઓનો હું ઋણી છું.

ધબકતા શહેરનો રણકતો અવાજ

आ नो भद्रा: क्रतवो यन्तु विश्वत:

સર્વ દિશાઓથી અમોને શુભ વિચાર પ્રાપ્ત થાઓ. ઋગ્વેદ 1-89-1

તમારા અસ્તિત્વને વિરાટ બનાવતી અને જીવનને અર્થ આપતી આ પ્રાર્થના છે. આ શુભ વિચારો પ્રાપ્ત કેવી રીતે થાય!? ક્યાંથી થાય?! અઘરું છે, અને આજના સમયમાં તો પુષ્કળ અઘરું છે, એવું નથી સુવિચારોની કમી છે, મોબાઈલમાં એનો ધોધ વહે છે પરંતુ યંત્રવત, ના તો ચિંતનનો સમય છે, ના જીવનમાં ઉતારવાનો, માત્ર વાંચ્યા-વિચાર્યા વગર ફોરવર્ડ કરવાના કામે લાગતા આ વિચારો છે. આવા માહોલમાં એક અવાજ જે છેલ્લા અઢાર વર્ષથી શહેરીજનોના મગજને ખેડીને વિચારબીજ રોપી રહ્યો હતો તેણે આજે મૌન ધારણ કરી રેડીઓને અલવિદા કહી 😦

આપણે નજદીકી વ્યક્તિઓને આપણને અનુકૂળ આવે તે રીતે બદલવા હંમેશા તત્પર રહેતા હોઈએ છીએ…

‘સ્વચ્છ ભારત’ની જેમ ઈશ્વર પણ એક અભિયાન શરુ કરે ‘સ્વચ્છ માણસ અભિયાન’! તમારે કરવાનું એટલું જ કે એક વ્યક્તિ પસંદ કરવાની, ઈશ્વર એ વ્યક્તિના સ્વભાવમાં તમારી ઈચ્છા મુજબના ફેરફાર કરી આપશે, તમારી ઈચ્છા મુજબના સ્વભાવનો ‘સ્વચ્છ માણસ’! વિચારો, તમે કોને પસંદ કરશો?! તમે કોને બદલવા માંગશો?!

સંબંધોમાં સંપર્કના સાધનો વધ્યા, સંપર્કો વધ્યા તેમ છતાં નિકટતા કેમ ઓછી થતી જાય છે?!

‘મોકાપરસ્ત’ એક મઝાનો અને મને ગમતો શબ્દ છે. એનો અર્થ છે લાગ-તક-જોગ-સગવડનો પૂજક-ભક્ત અર્થાત ‘તકઝડપું’, મોકો મળ્યો નથી કે ઝડપ્યો નથી! કેટલીક વ્યક્તિઓ સંબંધોમાં પણ મોકાપરસ્ત હોય છે, ખરાબ અર્થમાં પણ અને સારા અર્થમાં પણ! ખરાબ અર્થમાં એ રીતે કે વ્યવહારમાં જયારે પણ એમને તક મળે ત્યારે સામેવાળાને નીચોવી કાઢે,

મહામારીમાં સ્વજનો ગુમાવનાર અનેક વ્યક્તિઓને તેમના વિચારો અને તેના દ્વારા ઉભો થયેલો અપરાધભાવ પીડી રહ્યો છે!

‘મેં મારા પપ્પાને મારી નાખ્યા’ આટલું બોલતા બોલતા તો એ ધ્રૂસકા ભરીને રડવા માંડ્યો. હજી તો એ માત્ર કન્સલ્ટિંગ રૂમમાં પ્રવેશ્યો હતો!
‘દીકરા પહેલા બેસ, થોડો સ્વસ્થ થા, પછી શાંતિથી વાત કર’ મેં એને હળવેથી કહ્યું. એ બેઠો પરંતુ બેસતાની સાથે જ ખુબ રડવા માંડ્યો. હવે કઇંપણ બોલ્યા વગર મેં એને રડવા દીધો.